Veel bedrijven nemen deel aan initiatieven met sociale impact met als doel positieve en betekenisvolle sociale veranderingen door te voeren op lokale, landelijke of wereldwijde schaal. Het idee is om een programma of programma's te ontwikkelen om onder meer sociale kwesties aan te pakken, de levenskwaliteit te verbeteren, duurzaamheid te bevorderen, milieukwesties aan te pakken en beleidswijzigingen te beïnvloeden.

Om de impact van je initiatieven te maximaliseren en te meten hoe succesvol ze zijn, is het van cruciaal belang dat je een goed gedefinieerde strategie en solide planning hebt. Een goede strategie en planning zijn essentieel voor het stellen van doelen en om te begrijpen waartoe je initiatief moet leiden. Dit is waar het Theory of Change model in beeld komt. Het biedt een kader voor het ontwerpen, implementeren en evalueren van je sociale initiatieven, om ervoor te zorgen dat je de gewenste resultaten behaalt.

Wat is Theory of Change?

De Theory of Change is een kader dat je helpt een uitgebreide schets te ontwikkelen van wat je verwacht dat een gewenst resultaat is en wat je gaat doen om dat resultaat te bereiken. Het geeft bedrijfsleiders en stakeholders een duidelijk beeld van de opeenvolgende stappen en processen die moeten worden uitgevoerd om doelen te bereiken.

Het kader van de Theory of Change is gebaseerd op resultaten. Het helpt alle betrokkenen om langetermijndoelen duidelijk te identificeren en te definiëren, en de resultaten te bepalen die nodig zijn om die doelen te bereiken. Als je weet wat je gewenste resultaten zijn, kun je teruggaan en de activiteiten identificeren en in kaart brengen die tot die resultaten zullen leiden. Deze aanpak helpt je om het verband tussen noodzakelijke activiteiten, hoe verandering feitelijk plaatsvindt, en je langetermijndoelen beter te begrijpen. Dit inzicht leidt tot een betere programmaplanning en betere evaluatie naarmate je je voortgang in de richting van je langetermijndoelen meet.

Het ontstaan van Theory of Change

Het is niet helemaal duidelijk hoe verandertheorie is ontstaan, maar we nemen aan dat deze zijn oorsprong vindt in het Kirkpatrick-model, ontwikkeld door Dr. Donald Kirkpatrick in de jaren vijftig, als een manier om de effectiviteit van trainings- en leerprogramma's te evalueren.

Het Kirkpatrick-model heeft zich ontwikkeld tot logische kaders (logframes), die worden gebruikt om een project te plannen en een overzicht te geven van de doelen, activiteiten en verwachte resultaten ervan. Maar logframes werden niet beschouwd als een effectieve manier om sociale veranderingsprogramma's te evalueren, omdat niet duidelijk was wat de programmadoelen waren of hoe de doelen zouden worden bereikt. 

In de jaren negentig werden de beperkingen van logframes besproken bij de Roundtable on Community Change van het Aspen Institute. Dit leidde tot de publicatie van New Approaches to Evaluating Comprehensive Community Initiatives in 1995. Carol Weiss, die heeft bijgedragen aan het boek, schreef dat stakeholders niet goed weten hoe een veranderingsproces zal verlopen en dus maar weinig aandacht besteden aan de kleine stappen die gezet moeten worden voordat het doel is bereikt.

Van daaruit populariseerde Weiss de term 'Theory of Change' als een manier om de stappen te beschrijven die moeten worden gezet om een doel te bereiken en de link tussen programma-activiteiten en hun resultaten te beschrijven.

Zo gebruik je de Theory of Change

Het ontwikkelen van een Theory of Change is geen project dat je alleen moet doen. Je moet er teamleden, managers, leidinggevenden en andere stakeholders bij betrekken om input te krijgen vanuit verschillende perspectieven. Wat er in je verandertheorie moet worden opgenomen, hangt af van wat je doelen en gewenste resultaten zijn. De volgende stappen kunnen je helpen een effectief kader voor een Theory of Change te creëren.

Stap 1: Identificeer het probleem en definieer je doelen

In deze stap wil je duidelijk aangeven waar je verandertheorie op in zal gaan. Identificeer de positieve verandering die je verwacht te zien in je werkcultuur, in de lokale gemeenschap, in de wereld, etc. Wees duidelijk en specifiek over de doelen die je verwacht te bereiken met dit initiatief.

Stap 2: Bepaal de outputs en uitkomsten

Nadat je je doelen hebt vastgesteld, werk je in omgekeerde volgorde om vast te stellen welke uitkomsten en outputs er nodig zijn om die doelen te bereiken. Een output is een tastbaar eindproduct of resultaat dat voortkomt uit je activiteiten. Een uitkomst is een voordeel of verandering die voortvloeit uit de output. 

Je implementeert bijvoorbeeld een initiatief dat werknemers aanmoedigt om met het openbaar vervoer naar het werk te reizen. Een output zou kunnen zijn dat 50% van de werknemers gebruik maakt van het openbaar vervoer. Een uitkomst zou bijvoorbeeld een vermindering van 33% in de CO2-uitstoot kunnen zijn doordat werknemers gebruikmaken van het openbaar vervoer.

In deze stap moet je ook de randvoorwaarden of vereisten beschrijven die moeten worden vervuld om je doelen te bereiken. Gratis of sterk afgeprijsde busabonnementen kunnen bijvoorbeeld een voorwaarde zijn om werknemers over te halen het openbaar vervoer te nemen. Ook moet je uitleggen waarom deze voorwaarden nodig zijn om je doelen te bereiken.

Stap 3: Definieer inputs en activiteiten

Inputs zijn de middelen die je nodig hebt om de gewenste outputs en uitkomsten te bereiken. Activiteiten zijn de specifieke acties, processen en stappen die je zult nemen om de input om te zetten in outputs en uitkomsten. 

Om bijvoorbeeld de gewenste outputs en uitkomsten te behalen in een openbaar vervoersinitiatief, kan een activiteit bestaan uit het aangaan van een samenwerking met de lokale vervoersautoriteit om kortingspassen te krijgen.

Stap 4: Identificeer potentiële risico's

Zelfs als je een geweldig plan hebt, kunnen er dingen misgaan. Beschrijf in deze stap de potentiële risico's, obstakels en vertragingen waar je tegenaan kunt lopen bij het implementeren van je plan. Het identificeren van potentiële risico's en het identificeren van de oorzaken ervan kan je nog voordat ze zich voordoen helpen bij het ontwikkelen van strategieën voor het elimineren of beperken van de impact van deze problemen.

Stap 5: Definieer maatstaven om de uitkomsten te meten en de prestaties van het initiatief te beoordelen

Om de voortgang bij te houden en de impact van je initiatief te evalueren, heeft elke uitkomst meetbare doelen nodig die haalbaar zijn, relevant zijn en afgestemd zijn op de algemene langetermijndoelen. Definieer de statistieken die je gebruikt om het succes van je outputs te meten, en om te evalueren of je op het juiste pad bent om je doelen te bereiken.

Stap 6: Bewaak de voortgang

Monitor voortdurend de voortgang van je initiatief en evalueer de impact ervan. Dit helpt je om gebieden te identificeren die mogelijk moeten worden bijgesteld of aangepast. Verzamel feedback van mensen die betrokken zijn bij het initiatief, zodat je indien nodig weloverwogen beslissingen kunt nemen en strategieën kunt aanpassen.

Stap 7: Vertel een verhaal

Communicatie is essentieel om je stakeholders te helpen begrijpen wat je probeert te doen met je initiatief. Schrijf je Theory of Change op een verhalende wijze, zodat stakeholders de logica achter je initiatief begrijpen. Leg uit hoe de gedefinieerde inputs en activiteiten leiden tot de gewenste outputs om de impact te maximaliseren.

Hoe kun je ervoor zorgen dat je Theory of Change goed gedefinieerd is?

Door een kritische evaluatie van je Theory of Change uit te voeren, kun je bepalen of deze goed gedefinieerd is. Hieronder volgen enkele indicatoren die je kunnen helpen om de kwaliteit van je verandertheorie te beoordelen.

• Je hebt relevante gegevens verzameld die je aannames ondersteunen en aansluiten bij je doelen.
• De resultaten zijn duidelijk, specifiek, meetbaar en relevant voor wat je wilt bereiken.
• De theorie is logisch, verloopt in een logische volgorde en toont duidelijke verbanden tussen activiteiten, outputs en uitkomsten.
• De veronderstellingen en risico's zijn realistisch en er zijn gegevens om ze te onderbouwen.
• Er zijn stakeholders betrokken geweest bij de ontwikkeling van je verandertheorie en ze ondersteunen deze.
• Er zijn statistieken beschikbaar om de voortgang en impact bij te houden.

Om je Theory of Change document leesbaarder en begrijpelijker te maken, kun je visuals toevoegen die je ideeën en de logica van je theorie ondersteunen. Gebruik het virtuele whiteboard van Lucidspark om ideeën te brainstormen, risicobeoordelingen uit te voeren, gegevens te visualiseren, tijdlijnen te maken en te communiceren, en meer.